Halomorfik topraklar denilen bu tip topraklar; tuzlu, tuzlu alkali (sodik) ve alkali toprak olmak üzere üç gruptur.
•Tuzlu topraklar, birçok kültür bitkisinin yetişmesine engel olacak miktarda çözünebilir tuz içerir.
•Toprak yüzeyi beyaz tuz kabuğu ile örtülüdür
Tuzlu ve Alkali (Sodik) Toprakların Sınıflandırılması
Kriter
|
Tuzlu
|
Tuzlu-Alkali/ Sodik
|
Alkali/Sodik
|
ECx103-25 oC
|
> 4
|
> 4
|
< 4
|
Değişebilir Na %
|
< 15
|
> 15
|
> 15
|
pH
|
< 8.5
|
> 8.5
|
> 8.5
|
TOPRAKTA TUZLULUK
Dünyada sulanan alanların büyük bir kısmında sulamaya paralel olarak tuzluluk ve drenaj problemi ortaya çıkmaktadır.
Tuzluluk;
özellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde yetersiz yağıştan dolayı
çözünebilir tuzların yıkanamayıp toprak yüzeyinde birikmesi (yüksek
taban suyu-kapillarite) sonucu oluşur.
Ülkemizde yapılan arazi etütlerine göre sulanabilir özelikte 12,5 milyon ha arazinin yaklaşık 1,5 milyon ha da tuzluluk.
Türkiye’de sorunlu toprakların dağlımı
Sorunun niteliği
|
Alan (ha)
|
Sorunlu alanlara
göre %
|
Hafif tuzlu
|
614617
|
41
|
Tuzlu
|
505603
|
33
|
Alkali
|
8641
|
0.5
|
Hafif tuzlu-alkali
|
125863
|
8
|
Tuzlu alkali
|
263958
|
17.5
|
Toplam
|
1518722
|
1oo
|
Toprakların EC ve % tuzluluğa göre sınıflandırılması
ECx103
|
0
|
2
|
4
|
8
|
16
|
Sınıf
|
Tuzsuz
|
Çok Az Tuzlu
|
Orta Tuzlu
|
Fazla Tuzlu
|
Çok Fazla Tuzlu
|
Özellik
|
Tuz tesiri yok
|
Bazı hassas bitkilerde verim azalır
|
Verim azalır. Pamuk, Ş. pancarı ve hububatlardan özellikle arpa
dayanıklıdır
|
Tuza dayanıklı bitkilerin verimi yeterli düzeydedir
|
Sadece tuza dayanıklı ot ve çayırlar yetişebilir
|
% Tuz
|
0
|
0.1
|
0.3
|
0.6
|
1.0
|
Tuzlaşmaya neden olan anyonlar ve katyonlar
Anyonlar; en fazla rastlanan Cl ,SO4 bunların yanında HCO3,CO3,NO3
Katyonlar; fazla miktarda Na ,Ca , Mg az miktarda K bulunur.
Topoğrafik yapı (kapalı havzalar)
Sulama suyu kalitesi
Sulama Suyu Kalitesinin Tuzluluk Üzerine Etkileri
Sulama sularının tuzluluğu esas itibariyle bazı kaynakların bir veya birkaçının katkısıyla ortaya çıkar
Bu kaynaklar;
1- Drenaj sularının toplandığı drenaj havzası içindeki tuzlu toprak veya kayaların varlığı, dağılımı ve karakteristikleri;
2- Irmak veya sulama kanallarının içinden geçtiği formasyonlarla, tuzla doymuş toprak veya kayaların varlığı;
3-
Mansap tarafında bulunan tarım arazileri için sulama suyu olarak
kullanılacak tuzlu sızıntı veya sulama artığı (sulamadan dönen) suların
durumu;
Sulama
sularındaki en büyük ve en önemli tuz kaynağı, sızıntı ve dönek
sulardır. Bu nedenle, ırmaklarda kaynaktan mansaba doğru gidildikçe
tuzluluk artma eğilimi gösterir.
Taban Suyu Seviyesinin Tuzluluk Üzerindeki Etkileri:
Toprakların tuzlanmasında en önemli etken tuzlu taban suyu seviyesinin yüksekliğidir.
Tarım
arazilerinde veya daha geniş bir ifade ile toprakta tuz birikmesi büyük
ölçüde yüksek taban suyunda kapillarite ile ortaya çıkan yükselmeler ve
sonrada buharlaşma ve terleme ile meydana gelmektedir. Bu gelişme ile
yeraltı suyunun tuzu kök bölgesine ve arazi yüzeyine kadar taşınmakta ve
de çoğalabilmektedir. Buna göre taban suyu kapillar yükselmeyi
besleyecek kadar yüksek ise ve buharlaşma olanağı da var ise tuzlanma
kaçınılmaz duruma gelmiş olur.
Ancak tuz birikmesini, doğal koşullarda yağışlar ve tabiî drenaj durumu kontrol eder.
Genel
olarak 400-450 mm üstünde yıllık yağış alan bölgelerde drenaj
koşullarına bağlı olarak yeterli derece iyi bir doğal tuz yıkanması
olabilmektedir
Tuzluluğun sebep olduğu sorunlar Türkiye’de 1.5 milyon Ha alanda tuzluluk problemi var
1.Toprak Yüzeyinde Tuz Birikmesi
Tuzlu
topraklarda yüzeyde ve yüzey altında tuz birikmesi meydana gelir. Beyaz
görünümünden dolayı böyle topraklara beyaz alkali topraklar denilir.
2. Bitki Gelişimine Etkisi
Bitki yetişme ortamındaki fazla tuz bitkinin gelişmesinin önemli ölçüde sınırlar.
Tuzlar bitki büyümesine 2 türlü etki ederler:
1. zehir etkisi: Sodyum ve Bor gibi elementler bitkilerde zehir etkisi yaparlar.
2.
bitkide su açığı yaratma: Çözünebilir tuzlar besin ortamının su
potansiyelini düşürür. Böylece bitkinin su alımı sınırlandırılmış olur.
Alkalilik
Toprak çözeltisindeki Na iyonu artışı
Fazla orandaki değişebilir Na, kil ve OM’nin dispersiyonunu artırır
Islah için 3 aşama:
1. Drenaj
2. Na ile Ca yer değiştirme (Jips)
3. Serbest kalan Na uzaklaştırması
TUZLU VE ALKALİ TOPRAKLARIN ISLAHI
1.TUZLARIN GİDERİLMESİ:
a. TOPRAK ALTI DRENAJ
b. YIKAMA
c. TUZA DAYANIKLI BİTKİ YETİŞTİRME
2. KİMYASAL BİLEŞİMİ DEĞİŞTİRME:
ALKALİ KARBONATLARIN ALKALİ SÜLFATLARA ÇEVRİLMESİ (JİPS)
3. TUZLULUĞUN KONTROLU:
a. BUHARLAŞMAYI AZALTMAK (MALÇLAR)
b. FAZLA SU İLE SULAMA YAPMAKTAN KAÇINMAK
c. TUZA DAYANIKLI BİTKİ YETİŞTİRMEK (Ş.PANCARI, PAMUK, DARI, ARPA,ÇAVDAR, YONCA)
0 yorum:
Yorum Gönder