Evaporasyon Nedir?

Sıvı haldeki suyun buhar halinde atmosfere dönmesi olayıdır, diğer bir ifadeyle suyun buharlaşmasıdır.

Evaporasyon iki kısımda değerlendirilebilir.

1-Su Yüzeyinden Olan Evaporasyon (Buharlaşma)

Hava ve sudaki su molekülleri sürekli ve hızlı bir şekilde hareket halindedir. Böylece su molekülleri hava ve su kitlesi arasında sürekli olarak yer değiştirirler. Eğer hareket eden ve suyun yüzeyini terk eden su moleküllerinin sayısı, havadan suya geçen su moleküllerinin sayısından fazla ise bu durumda su yüzeyinden evaporasyon meydana gelir.

Su yüzeyinden olan evaporasyonu etkileyen faktörler:

• Su yüzeyinin sıcaklığı artarsa, buhar basıncı da yükselir ve evaporasyon artar.
• Rüzgar, evaporasyon şiddetini artırmaktadır. Hemen su yüzeyine yakın durgun hava tabakalarının rüzgar aracılığı ile uzaklaştırılması evaporasyonu artırmaktadır.
• Berometrik basıncın düşmesiyle su moleküllerinin havadaki konsantrasyonu da azalır ve bu nedenle buharlaşma artar. Eğer diğer koşullar değişmezse, yükseklik arttıkça basınç düşer ve evaporasyon artar.
• Suyun tuz oranı yükselirse, evaporasyon şiddeti azalır.
• Sıvı üzerindeki hava kütlesinde bulunan gaz formundaki su buharı doygunluk noktasına ulaştığı zaman evaporasyon durur. Sudan havaya ve havadan suya dönen su moleküllerinin miktarı bu noktada birbirine eşittir.
• Bir sıvı evaporasyona maruz kalınca enerji kaybeder, sıvıya dışarıdan enerji verilmediği takdirde, sıvı soğur.
• Su yüzeyinden olan evaporasyon geceleri sıcaklığın düşmesi ve bağıl nemin artması nedeni ile gündüze oranla daha azdır.

2-Toprak Yüzeyinden Olan Evaporasyon

Yüzeyden ve yüzeye yakın toprak parçacıklarından olan evaporasyondur.

Topraktaki su miktarı, evaporasyonda sınırlayıcı bir etmendir.

Toprak yüzeyinden olan evaporasyon miktarında, taban suyu düzeyinin rolü vardır. Eğer taban suyu düzeyi toprak yüzeyine yakın ise, bu durumda evaporasyon şiddeti serbest su yüzeyinden olan evaporasyona yakın veya ona eşit olmaktadır. Eğer taban suyu düzeyi alçalırsa, evaporasyon şiddeti de azalır ki bu da toprağın özelliklerine bağlıdır.

Taban suyu düzeyinden toprak yüzeyine doğru suyun hareket edebilmesi için, taban suyu üzerinde bulunan ve kapilar saçak denen zonun toprak yüzeyine yakın olması gerekir. Bu durumda taban suyu kapilarite ile yukarıya doğru hareket eder ve evaporasyonla kaybolan suyu toprak yüzeyine ulaştırır. Toprakta su, kapilar potansiyele bağlı olarak ıslak veya nemli topraktan kuru toprağa doğru değişim gösterir.

Toprakların tekstür ve nem durumları, stürüktür ve derinlikleri gibi fiziksel özelliklerinin farklı olması nedeni ile, toprak yüzeyinden olan evaporasyon miktarı ve şiddeti bakımından genellemeler yapmak çok güçtür. Nitekim, biryerde vejetasyonun bulunması veya çıplak toprak halinde olması evaporasyonda farklar yaratır. Vejetasyon örtüsü toprak neminin bir kısmına, kullandığından evaporasyon için gerekli suyun miktarını azaltır ve dolayısıyla da evaporasyonu küçültücü etkisi vardır. Vejetasyon örtüsü aynı zamanda gölge yaptığı ve rüzgar hızını azalttığı için, toprak yüzüne yakın hava tabakalarında bağıl nem artar ve bu durum da evaporasyonu azaltır.

Toprak yüzeyine uygulanacak malçlama (toprağın bitki artıkları ile örtülmesi) da yağmuru izleyen birkaç gün için evaporasyonu azaltmaktadır. Böylece toprak yüzüne serilen bitki artıkları, yüzeye yakın hava hareketini sınırlamakta ve buhar basıncının yüksek bir düzeyde kalmasına neden olmakta, dolaysıyla da evaporasyonu azaltmaktadır.