AĞAÇLANDIRMALARDA MAKİNE İLE TOPRAK İŞLEME TEKNİĞİ

Kurak ve yarı kurak ağaçlandırma alanları, birçok problemi içinde barındıran, çalışmalarda bilgi yanında itina ve dikkat sarf edilmesi gereken oldukça karmaşık ve en kötü şartları temsil eden sahalardır.

Asırlar boyunca aşınmış, otlatma neticesinde sıkışmış  ve  keçeleşmiş  yarı  kurak  ve yarı nemli sahalarda ağaçlandırma yapmak ancak toprağın iyi bir şekilde işlenmesi ile mümkündür.

Ağaçlandırma sahalarında toprağın işlenmesi ile toprak gevşetilmekte, karıştırılmakta ve toprakta bulunan gözenek miktarı artırılmakta, dolayısıyla su tutma miktarı çoğaltılarak toprak kırıntı bünyesine kavuşturulmaktadır.

Ayrıca toprak havalanmakta, fidan köklerinin rahatça işleyebileceği bir zemin oluşturulmakta, böylece toprakta mikroorganizma faaliyetleri artmakta, fidanların topraktan su ve besin maddelerinin alımı kolaylaşmaktadır.

Toprak işlemeden anlaşılan husus, ağaçlandırma için toprak işlemenin uygun mevsimde ve zamanda yapılmasını, toprağın ıslah edilmesini, fidanın tutma başarısının artırılmasını ve gelişmesini sağlayıcı biçimde uygulamaktır. Bu işlemleri yaparken toprağa ve biyolojik çeşitliliğe zarar vermeyecek şekilde yapmaktır. Bunun içinde Ağaçlandırılacak sahalarda yeterli sayıda toprak profilleri açılmalıdır.

Ağaçlandırma sahalarında, topografyanın elverişli, meylin %40 - 60’a kadar olduğu uygun alanlarda makineli toprak işlemesi yapılmalıdır. Makineli toprak işleme yapılan sahalarda, başarı oranının yüksek olması, İşin istenen zamanda yapılması, maliyetin daha ucuz olması, toprak işlemeden beklenen yararların daha iyi gerçekleştirilmesi, nedenleri ile tercih edilmektedir.

Üst Toprak İşlemesi

Üst toprak işlemesi, genellikle alt toprakta sorun bulunmayan sahalarda %30 eğime kadar traktöre bağlı tekli veya çift sokulu pullukla, tesviye eğrilerine paralel şekilde ve teras formunda, dikilecek fidan aralıklarına uygun olarak yaklaşık 40 cm. derinlikteki toprağın gevşetilmesi ve devrilmesi şeklinde yapılmaktadır. Ayrıca 80 – 110 HP gücünde 4x4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı, ağır diskarolarla, alt toprak işlemenin tam alanda yapıldığı, yamaç meyilinin %20’den, yüzeysel taşlılığın %25’den az olduğu sahalarda toprağın tesviye eğrilerine paralel olarak tam alanda disklenerek işlenmesidir.

Kurak ve yarıkurak toprak muhafaza ağaçlandırmaları için, makineli toprak işlemelerinde,

%0 - 40 meyilde, ağır bünyeli, problemli topraklarda, paletli traktörle ikili veya üçlü riperle alt toprak işlemesi, kapilariteyi kırmak için de diskaro ve pullukla üst toprak işlemesi yapılmadır.

Paletli traktörle alt toprak işlemesi, lastik tekerlekli traktörle üst toprak işlemesi yapılamayan,

%35 - 40 den fazla eğimli sahalarda ekskavatörle derin toprak işlemesi yapılabilmektedir. Ekskavatörlerin seçiminde, sahanın eğimi, toprak yapısı, erozyon durumu ve diri örtünün cinsi ve yoğunluğu dikkate alınmalıdır. Aksi halde, mekanizasyondan beklenen faydanın yerine, doğal denge ve toprak verimliliği bozulabilir.

Alt Toprak İşlemesi

Alt toprak, yaklaşık 30 - 35 cm. derinlikten ana kayaya kadar olan derinliği içine almaktadır. Alt topraklar, özellikle hacım ağırlıkları fazla ve bundan dolayı da fiziksel özellikleri üst topraklara nazaran daha kötüdür. Buna rağmen alt toprak, bitkinin büyümesi ve gelişmesi yönünden büyük önem kazanan bir toprak katmanıdır.

Arazilerin profil yapısı bilinmeden, riper kullanmak toprağın yapısını tamamen tahrip edebilir. Kireç taşlarından oluşmuş sığ ve orta derin topraklarda riper kullanılmamalıdır. Bu çeşit topraklarda riper, alttaki kireç taşlarını toprağın üstüne taşır, mevcut toprak, taş parçalarının arasına karışır. Toprak süratle kurur. Yağış suları derinlere sızar, çatlaklarda kaybolur. Bunun yanında vertisol, podsol ve sert kalker katmanlı topraklar ile orta derinlikte yer alan gevşemiş ana kayanın riperlenmesi faydalı görülmektedir.

Ağaçlandırma sahalarında riper kullanmadan önce arazinin iyi bir etüdünün yapılması gerekir. Bunu anlamak içinde sahanın muhtelif yerlerinde toprak profilleri açılmalı ve toprak yapısı gözden geçirilmelidir. Dikilen fidan köklerinin rahatça derine gitmesine engel olan bir arazi yapısı mevcut olduğu takdirde, riperle alt toprak işlemesine ihtiyaç olmaktadır. Aksi durumda meyilin müsait olduğu ve yağışın uygun olduğu yerlerde sadece pullukla üst toprak işlemesi yeterli görülmektedir. Bilhassa kurak ve yarı kurak topraklarında bulunan kalsiyum, yıkanamadığından hava ve su da bulunan karbondioksitle birleşerek kireç taşı meydana gelmekte ve bu da toprağın muhtelif derinliklerinde bir ana kaya gibi sert bir yapı oluşturmaktadır. Böylece bu sert tabakadan dolayı toprak derinliği fizyolojik olarak sınırlanmış bulunmaktadır. Sert tabaka, fidan köklerinin derinlere gitmesini önler, bitki köklerinin gelişim alanı daralır, toprağın havalanmasına mani olur.

Sadece üst toprak işlemesi yapılmış bu tip arazilerde dikilen fidanların kökleri bu sert tabakaya gelerek daha aşağılara inmesi mümkün olmadığından fidanın gelişmesi yavaşlamakta ve daha ileri ki yaşlarda kurumalar kendini göstermektedir. Bu çeşit arazilerde riperle toprak işlemesi yapılmalıdır.

Özellikle 40 cm. olan bir toprak yapısının hemen altında ana kayayı temsil eden ayrışmakta olan bir C horizonunun bulunduğu durumlarda, bu horizonu ayrıştırarak toprak yapısı kazanmasına yardım etmek, su tutma miktarını artırmak ve fidan köklerinin rahatça işleyebileceği bir ortam hazırlamak için riperle alt toprak işlemesi gerekli olabilir.

Orman ağaçlandırmalarında, alt toprak işlemesi, paletli veya 4 x 4 lastik tekerlekli traktörlere takılan riperle olmaktadır. Riperler, paletli traktörlere üçlü veya ikili takılabilmektedir. Eğimin düşük ve toprağın ağır bünyeli olduğu yerlerde riperli toprak işlemesi, kazayağı takılmış vaziyette yapılmalıdır. Riperle toprak işlemesinde riper ucu sert tabakanın altından geçecek şekilde riper derinliği ayarlanmalıdır. Sert tabakanın parçalanması yağışsız mevsimde ve arazinin kuru olduğu dönemde yapılmalıdır.

Ağır bünyeli topraklarda, riperli toprak işlemesinden sonra toprak yüzeyinde yarılmalar varsa, kültivatör ve pullukla ayrıca üst toprak işlemesi yapılmalıdır. Toprağın az taşlı ve orta bünyeli topraklarda alt toprak işlemesi, kazayağı olmaksızın da yapılabilmektedir.Toprak işlemenin makinalı yapıldığı sahalarda, makinalı bakıma da imkan verecek aralık mesafede fidan dikilmelidir. Aralık mesafe türlere göre değişmektedir.

Ekskavatörle Toprak İşlemesi

Meror Tipi Teras

Paletli traktörle alt toprak işlemesi, lastik tekerlekli traktörle üst toprak işlemesi yapılamayan,

%35 - 40 den fazla eğimli sahalarda ekskavatörle derin toprak işlemesi yapılabilmektedir. Ekskavatörlerin seçiminde, sahanın eğimi, toprak yapısı, erozyon durumu ve diri örtünün cinsi ve yoğunluğu dikkate alınmalıdır. Aksi halde, mekanizasyondan beklenen faydanın yerine, doğal denge ve toprak verimliliği bozulabilir.

Örümcek Ekskavatörle Teras

Ekskavatör ile iki kova genişliğinde 60 - 80 cm genişliğinde 45 - 50 cm. derinliğinde şeritlerde yan kazı şeklinde alt toprak işlemesi yapılmaktadır. Bu şeridin üst sınırından bir kova genişliğinde alınan toprağın kırıntılı bünye kazandırılarak alt toprak işlemesi yapılmış şerit üzerine çekilmesi, sonuçta; 60 - 100 cm. derinlikte, 80 - 100 cm. genişlikte, içeriye doğru %20 - 40 eğim olacak şekilde teras formu verilmektedir.

Buror Tipi Teras

20 - 50 HP gücünde, 1,20 - 1,70mt. palet izine sahip ekskavatör ile 90 - 100 cm. genişliğinde, 45 - 50 cm. derinliğinde, şeritlerde yan kazı şeklinde alt toprak işlemesi yapılması, bu şeridin üst sınırından bir kova genişliğinde alınan toprağın kırıntılı bünye kazandırılarak alt toprak işlemesi yapılmış şerit üzerine çekilmesi ve sonuçta; 60 - 100 cm. derinlikte, 100 - 120 cm. genişlikte, içeriye doğru %20 - 40 eğim olacak şekilde teras formu verilmektedir.

Kayor Teras

Meyili %40’a kadar olan sahalarda; mikro topografyanın makinalı çalışmaya uygun olduğu, 180 - 230 HP gücünde paletli traktör ile toprağın, 60 - 80 cm derinlikte ve 80 - 100 cm genişlikte riper + soklu pulluk ile gradoni şeklinde işlenmesi.

Meyili %20’ye kadar olan sahalarda; mikro topografyanın makinalı çalışmaya uygun olduğu, 180 - 230 HP gücünde lastik tekerlekli traktör ile toprağın, 50 - 60 cm derinlikte ve 80 - 100 cm genişlikte riper + soklu pulluk ile gradoni şeklinde işlenmesi.

Hendekli Çukur Teras

Kurak sahalarda, kalker anakaya sahip sığ topraklarda, tesviye eğrilerine paralel ve şaşırtmalı olarak dikilecek fidan aralıklarına göre, kırıcı ile 60 x 60 x 60 cm ebadında çukurlar açılır.  Çukurlar arası, belirli bir meyilde, ekskavatörle 15 - 25 cm. derinlik ve    20 - 30 cm. genişlikte kanal açılmak ve kanala teras formu verilmek suretiyle çukurlar birleştirilir. Böylece kanallara gelen yüzeysel yağış suları süratle fidan çukurlarına ulaşır ve çok az yağıştan azami istifade edilmiş olur.

Ekskavatörle Çukur Şeklinde Teras

Yağışın bitki gelişmesi için bir sınır oluşturduğu alanlarda ağaç veya diğer ürün bitkilerinin dikimi için, yarım ay veya tam ay şeklinde kazılarak oluşturulan ve su tutumunun artmasına katkı sağlaması amaçlanan teraslardır.